Maarten Beirens is postdoctoraal onderzoeker musicologie aan de KU Leuven. Hij schreef zijn proefschrift over de Europese minimal music van Louis Andriessen, Karel Goeyvaerts, Gavin Bryars en Michael Nyman. De komende weken bespreekt hij hier de vijf thema’s van het World Minimal Music Festival.
Zondag 3/4: Trance
Herhaling is een principe dat zo oud is als de muziek zelf en dat in de meeste muziek een belangrijke functie heeft. Maar terwijl de klassieke muziek herhalingsstructuren combineert met een onstuitbare drang om voortdurend te ontwikkelen – muziek die heel de tijd vooruit gaat – plaatst minimal music systematische herhaling (en ook wel ontwikkeling, maar dan véél geleidelijker) radicaal centraal.
Steve Reich begon zijn eerste minimalistische werken door identieke tape-loops (die dus steeds hetzelfde fragment herhalen) met elkaar te combineren. De meer klassiek gerichte minimalisten herontdekten vol enthousiasme het ostinato – de voortdurend herhaalde bas- of begeleidingsfiguur die in zoveel barokmuziek (of in de Bolero van Ravel) nadrukkelijk aanwezig is. De fascinatie voor Afrikaanse en Aziatische muziek die voor zoveel minimalisten zo inspirerend bleek, had ook deels te maken met de kracht die er uitgaat van het systematisch en langdurig herhalen van korte patronen. Om van de beats, de samples en de loops van zoveel elektronische muziek maar te zwijgen.
Doorgedreven herhaling heeft een heel fysieke impact. Het is een ritueel en in niet-Westerse tradities vaak rechtstreeks verbonden met trance. De urenlange performances van sommige minimalisten, waarop zeer beperkt materiaal urenlang zorgvuldig wordt uitgewerkt, versterken dat aspect nog. Het roesverwekkende effect van jezelf te verliezen in de meeslepende herhaling van motieven is een constante in dit festival, of dat nu in de opeenstapeling van dezelfde instrumenten is in Steve Reichs Counterpoint-stukken, of in de lyrische stroom van gebroken akkoorden in Simeon ten Holts Canto Ostinato.
Muziekgebouw aan 't IJ Blog 